Gà H’mông là đặc sản quý, các món ăn làm từ giống gà này dù đơn giản hay phức tạp cũng có sự hấp dẫn lạ kỳ bởi phẩm chất thịt, hương vị tự nhiên đặc trưng không lẫn với bất kỳ loại thịt gà nào. Gà H’mông được người H’mông thả tự nhiên trên các nương ngô, đồi sắn, tự kiếm ăn cả ngày, tối mới về chuồng nên tập tính còn tương đối hoang dã, thức ăn chủ yếu của chúng là giun, dế, ngô, thóc . .

1. Giới thiệu giống gà H’Mông

Gà H’Mông có nguồn gốc ở các vùng núi cao có đồng bào người H’Mông và các dân tộc thiểu số sinh sống.

Gà H’Mông có nhiều loại hình màu lông, tuy nhiên phổ biến là 3 màu: Hoa mơ, đen, trắng tuyền. Đặc điểm nổi bật nhất của gà H’Mông là xương đen, thịt đen, phủ tạng đen và da ngăm đen (màu chì) chân đen 100%. Phân bố ở các tỉnh miền núi phía bắc là chính như: Sơn La, Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang và Nghệ An..

2. Chuẩn bị điều kiện nuôi

Trước khi đem gà về nuôi cần chuẩn bị đầy đủ mọi điều kiện vật chất, kỹ thuật như chuồng nuôi, rèm che, cót quây, chụp sưởi ấm, máng ăn, máng uống. Tất cả phải được khử trùng trước khi sử dụng từ 5 - 7 ngày.

Chuẩn bị đầy đủ thức ăn, thuốc thú y, vaccine cần thiết cho đàn gà.

Chuồng nuôi phải đảm bảo thoáng mát mùa hè, kín ấm vào mùa đông.

Nền chuồng thiết kế đúng kỹ thuật, cao ráo, thoát nước.

Chất độn chuồng: Trấu, dăm bào sạch, dày 5 - 10cm được phun sát trùng trước khi sử dụng Đảm bảo lưu thông không khí trong chuồng nuôi

a) Chuồng trại: Chọn khu đất cao ráo, thoáng mát để xây dựng chuồng gà. Nên làm chuồng theo hướng Đông hoặc Đông Nam để hứng được nắng buổi sáng và tránh được nắng buổi chiều.

Nếu nuôi nhốt hoàn toàn, chú ý mật độ nuôi thích hợp (8 con/m² nếu nuôi gà thịt trên sàn; 10 con/m² nếu nuôi gà thịt trên nền).

Nếu nuôi gà thả vườn, chuồng là nơi để tránh mưa nắng và ngủ đêm, mật độ vườn thả gà đủ điều kiện ít nhất 1con/m².

Mặt trước cửa chuồng hướng về phía Đông Nam. Sàn chuồng làm bằng lưới hoặc tre thưa cách mặt đất 0,5m để tạo độ thông thoáng, khô ráo, dễ dọn vệ sinh

Rào chắn xung quanh vườn bằng lưới B40, lưới nilon, tre gỗ... tùy điều kiện nuôi của từng hộ. Ban ngày khô ráo thả gà ra sân, vườn để gà có khỏang không chơi, buổi tối cho gà về chuồng.

b) Lồng, chuồng úm gà con

Lồng úm: Kích thước 2m x 1m, cao chân 0,5m đủ nuôi cho 100 con gà. Sưởi ấm cho gà bằng đèn (hai bóng 75W dùng cho 100 con gà)

c) Chồng úm: Có thể dùng tôn quây hoặc cót quây cao 70 - 80cm. Trung bình 1m² úm được 80 -100 con gà con từ 1 đến 21 ngày tuổi sau đó nới dần quây úm theo độ tuổi.

c) Máng ăn

Khi gà còn nhỏ (1 - 3 ngày tuổi) rải thức ăn trên giấy lót trong lồng úm cho gà ăn. Khi gà 4 - 14 ngày tuổi cho gà ăn bằng máng ăn cho gà con. Trên 15 ngày cho gà ăn máng treo

d) Máng uống: Đặt hoặc treo xen kẽ các máng uống với máng ăn trong chuồng hoặc vườn. Thay nước sạch cho gà 2 - 3 lần/ngày

e) Bể tắm cát, máng cát sỏi cho gà.

Gà rất thích tắm cát Đối với gà nuôi chăn thả phải xây bể chứa cát, tro bếp và diêm sinh cho gà tắm. Kích thước bể dài 2m, rộng 1m, cao 0,3m cho 40 gà.

- Đặt một số máng cát, sỏi hoặc đá nhỏ xung quanh nơi chăn thả để gà ăn, giúp gà tiêu hóa thức ăn tốt hơn

f) Dàn đậu cho gà

Gà có tập tính thích ngủ trên cao vào ban đêm để tránh kẻ thù và giữ ẩm cho đôi chân, tránh nhiễm bệnh. Do đó nên tạo một số dàn đậu cho gà ngủ trong chuồng

Dàn đậu làm bằng tre, gỗ (không nên làm bằng cây tròn vì trơn gà khó đậu). Dàn cách nền chuồng khoảng 0,5m, cách nhau 0,3 - 0,4m để gà khỏi đụng vào nhau, mổ nhau và ỉa phân lên nhau.

Làm ổ đẻ cho gà để nơi tối. Một ổ đẻ cho 5 - 10 con gà mái. Vườn chăn thả: 1 m²/ 1gà

Công tác giống: Chọn gà có ngồn gốc bố mẹ là giống tốt và sạch bệnh.

Chọn gà con: càng đồng đều về trọng lượng càng tốt, Chọn những gà con nhanh nhẹn, mắt sáng, lông bông, bụng gọn, chân mập mập, khối lượng gà 30 - 34g là đạt yêu cầu. Không chọn những gà khô chân, vẹo mỏ, khèo chân, hở rốn, bụng nặng, lông bết

Chọn gà đẻ: con có trọng lượng không quá thấp, không quá mập, lúc 20 tuần tuổi đạt 1,6 - 1,7 kg thì rất tốt. Đầu nhỏ, mỏ ngắn đều, mồng tích to, đỏ tươi, Mắt sáng, lông mượt xếp sát vào thân, bụng phát triển mềm mại, hậu môn rộng màu hồng tươi và ẩm ướt.

Chọn những con nhanh, mắt sáng, lông bông, bụng gọn, chân mập có vòng thâm đen quanh rốn. Khoảng cách giữa xương chậu và xương ức rộng độ 3 - 4 ngón tay, giữa hai xương chậu rộng gần 2 - 3 ngón tay xếp lại.

4. Chăm sóc nuôi dưỡng:

4.1. Chăm sóc nuôi dưỡng gà con từ 1 đến 45 ngày tuổi:

Chuẩn bị chuồng úm, quây úm: Có trấu sạch, phơi khô các loại máng ăn, máng uống, thuốc úm gà, thức ăn, thuốc khử trùng, các dụng cụ khác...

Vận chuyển và  úm gà: Nên vận chuyển gà con vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát, tránh những ngày mưa bão hay áp thấp nhiệt đới. Đưa gà vào chuồng úm, cho gà uống nước pha Electrotyle hoặc VitamineC, điện giải, đường Glucoza, chỉ cho gà ăn tấm nấu hoặc tấm, bắp nhuyễn ngâm sau khi gà nở ít nhất là 12 giờ, tiếp tục cho ăn uống như thế đến 2 ngày. Sang ngày thứ 3 thì pha với lượng tăng dần thức ăn công nghiệp hoặc tự trộn phối trộn thức ăn cho ăn. Cho uống thuốc Úm gà thường xuyên.

Chiếu sáng: Trong 30 ngày đầu úm gà nên chiếu sáng 24/24 giờ, sau đó tùy vào điều kiện thời tiết để chiếu sáng, nên dùng bóng úm gà điều chỉnh nhiệt độ phù hợp từ 29 - 33⁰ C nếu gà tản đều trong quây úm lồng úm là được, nếu gà xa nguồn điện là nóng quá phải giảm nhiệt độ bằng cách hạ công suất hoặc treo cao bóng điện úm, gà tụ thành đống là gà  bị lạnh cần tăng công suất hoặc thêm bóng điện cho phù hợp.

Thức ăn và cho ăn: Thức ăn cho gà đảm bảo sạch không ẩm mốc, quá hạn sử dụng, cho gà ăn tự do.

Chăn thả: Giai đoạn từ 1 - 30 ngày tuổi không thả ra vườn, từ 30 ngày tuổi trở đi có thể bắt đầu thả gà ra vườn nhưng phải có kiểm soát quây khu, thời gian thả tăng dần, trời nắng thả lâu, trời râm thả ít, trời mưa không thả. Xung quanh vườn thả cần rải rơm làm ụ mối, bể tắm cát, ủ mùn treo máng ăn uống xen kẽ tại các bóng cây...

4.2. Chăm sóc nuôi dưỡng gà con từ 45 đến trở lên:

- Những ngày này lượng thức ăn dùng để nuôi gà và số lần cho ăn giảm dần (Ngày cho ăn 2 - 3 lần vào sáng, trưa, chiều), đồng thời tập cho gà ăn các loại thức ăn sẵn có trong gia đình như: lúa, sắn, cám các loại, cá lẹp, giun đất…

- Cho ăn 2 lần vào lúc sáng sớm và chiều tối trước khi gà lên chuồng. Buổi sáng cho ăn ít hơn, buổi chiều cho ăn đủ nhu cầu của gà. Chú ý bổ sung cho gà các loại thức ăn giàu đạm như cá lẹp, giun đất, bã đậu…

- Trước khi xuất bán 10 - 15 ngày cần hạn chế chăn thả và cho gà ăn ăn tự do thức ăn hỗn hợp hoặc tấm, ngô vàng.để đảm bảo khả năng tăng trọng và gà nhanh béo.

-  Dùng máng uống dài thủ công đảm bảo gà được uống nước đều cùng một lúc, cho uống nước đầy đủ, sạch sẽ

- Vào mùa đông chỉ thả gà ra vườn khi mặt trời đã mọc từ 1 - 2 giờ và lúc trời nắng ấm đã khô sương.

Hàng ngày quan sát, theo dõi đàn gà và có biện pháp xử lý kịp thời nếu thấy gà ăn uống kém hoặc có hiện tượng khác thường.

5. Công tác vệ sinh phòng bệnh:

Thay chấu và đệm lót chuồng khi bị ướt và có nấm bệnh, làm các loại vác xin phòng bệnh theo lứa tuổi.

Lịch dùng thuốc và vacin cho gà H’Mông thương phẩm

Lịch dùng thuốc phòng bệnh cho gà H’ Mông