Hiện nay đang vào mùa cỏ phát triển mạnh, thức ăn thô xanh dư thừa, đồng thời việc khai thác thu hoạch ngô rất nhiều, mà thân cây ngô và các sản phẩm từ cây ngô lại chưa được tận dụng triệt để làm thức ăn cho trâu bò. Để khắc phục được tình trạng thiếu thức ăn thô trong thời kỳ mùa đông khô hạn kéo dài hoặc lúc đồng cỏ, bãi chăn thả bị ngập úng... Việc ủ chua thức ăn xanh là biện pháp kỹ thuật làm tăng hàm lượng dinh dưỡng và giúp người chăn nuôi có nguồn thức ăn ổn định trong chăn nuôi.

1. Tác dụng của  ủ chua thức ăn xanh đối với trâu bò.

Duy trì chất dinh dưỡng có trong thức ăn thô xanh và bảo quản được trong thời gian dài. Có thể kéo dài tới một năm.

Làm cho thức ăn trở nên mềm hơn nhờ quá trình lên men yếm khí. Gia súc khi ăn thức ăn ủ chua sẽ tiêu hoá dễ dàng và ăn nhiều hơn.

Tận dụng, tiết kiệm được nguồn thức ăn mùa vụ để chủ động và linh hoạt trong việc đảm bảo nguồn cung thức ăn cho trâu, bò.

2. Kỹ thuật ủ chua thức ăn.

Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu (tính cho 100kg cỏ)

Thức ăn xanh: Có thể sử dụng một hoặc nhiều loại thức ăn xanh như: Cỏ voi, cỏ ghine, thân cây ngô, bẹ ngô, lá và ngọn mía sau thu hoạch,... để ủ.

Cám (ngô, sắn, gạo): 5 kg.

Muối ăn: 0,5 kg.

Rỉ mật: 3 lít (có thể thay thế bằng 0,3kg đường kính). Sau đó trộn đều cám, muối và đường mật với nhau.

Nguyên liệu là thức ăn xanh trước khi đưa vào ủ phải có chất lượng tốt, còn tươi, không thối, mốc và được băm (thái) ngắn từ 4 - 6 cm, ( tuyệt đối không được dính nước mưa dễ làm hỏng thức ăn Ủ Chua). Khi đưa  thức ăn vào ủ phải được phơi héo ½ ngày đối với nắng nhẹ hoặc 2-3 giờ nắng, tức  đảm bảo có độ ẩm khoảng 65 - 70%, trường hợp độ ẩm trên mức này cần phơi qua cho rút bớt nước. Nếu thức ăn quá khô hoặc già thì bổ sung thêm nước cho đủ độ ẩm trên. Trường hợp gặp trời mưa không thể phơi được, có thể xử lý giảm độ ẩm bằng cách băm rơm khô hoặc bã mía rồi trộn đều với thức ăn cần ủ.

Bước 2: Chuẩn bị dụng cụ để ủ

Chuẩn bị dụng cụ ủ: Tùy theo điều kiện mỗi vùng, mỗi gia đình và lượng trâu bò nuôi có thể sử dụng túi nilon, thùng phuy, bể xây hoặc đào hố trong đất để ủ. Dụng cụ ủ có thể là hình vuông, chữ nhật hoặc hình trụ tròn; tốt nhất nên dùng dụng cụ để ủ có hình trụ tròn sẽ dễ nén nguyên liệu được chặt hơn. Trung bình cứ 1m³ dụng cụ ủ có thể đựng được từ 400 - 450 kg thức ăn xanh.

Chuẩn bị nơi ủ xây bể hoặc đào hố ủ: Chọn vị trí ở nơi cao ráo, râm mát, thoát n­ước tốt và có mái che mưa, che nắng.

Bước 3: Cách ủ chua thức ăn:

Phương pháp  ủ trong túi nilon: Sau khi nguyên liệu ủ đã được chuẩn bị xong, dùng rơm khô rải một lớp dày khoảng 10 - 15cm dưới đáy túi ủ, sau đó đưa nguyên liệu xanh vào theo từng lớp dày từ 15- 20 cm, giậm nén chặt rồi rắc đều một phần hỗn hợp (cám, muối ăn, đường mật) lên bề mặt; tiếp tục cho lớp nguyên liệu (lượt 2) vào túi, nén chặt và rắc đều hỗn hợp cám; cứ làm lần lượt như thế cho đến khi nguyên liệu đầy túi ủ. Khi túi ủ đã đầy thì rắc thêm một lượt hỗn hợp cám, sau đó dùng rơm khô rải dầy khoảng 5 cm lên bề mặt nguyên liệu, tiến hành vuốt hết khí và buộc chặt miệng túi bằng dây cao su. Trong khi ủ, quá trình hô hấp, lên men sẽ sinh ra khí và làm căng túi, do đó cần theo dõi thường xuyên để mở túi cho khí thoát ra rồi lại buộc chặt miệng túi lại. 

Phương pháp  ủ chua trong bể xây hoặc hố đất: Cũng tiến hành đưa nguyên liệu vào hố ủ và thực hiện các bước như ủ trong túi nilon nhưng (chú ý:  Cần nén kỹ ở 4 góc bể chứa, sau đó dùng nilon hoặc bạt đậy kín miệng bể ủ để không cho nước từ bên ngoài xâm nhiễm vào nguyên liệu ủ). Sau khi ủ từ 3 đến 5 ngày phải kiểm tra, nếu nguyên liệu ủ xẹp xuống thì phải bổ sung thêm để bể ủ luôn được nén chặt.

Lưu ý: Khi đưa nguyên liệu vào ủ cần tránh làm rách túi nilon hoặc nếu che đậy bể ủ không kín thì quá trình lên men Lactic sẽ bị trở ngại và việc ủ chua sẽ không thành công.

Hướng dẫn khai thác cỏ làm thức ăn cho trâu bò tại xã Lao Chải huyện Mù Cang Chải

3. Cách cho trâu bò ăn thức ăn ủ chua:

Thời gian ủ chua: Trung bình từ 30 - 45 ngày là có thể lấy cho trâu bò ăn (tùy vào thời tiết và nhiệt độ ngoài trời, nếu nhiệt đọ cao thì thời gian ngăn và ngược lại).

Trước khi cho trâu, bò ăn cần kiểm tra chất lượng, nếu thức ăn đã  ủ chua có chất lượng tốt khi mở ra có màu vàng nhạt và mùi thơm dạng dưa muối là thức ăn tốt; nếu bị thối mốc hay có mùi lạ không thì không nên cho gia súc ăn.

Khi lấy thức ăn từ bể hoặc túi ủ nên lấy gọn vào từng góc, túi hoặc bể nào ủ trước thì lấy trước và lấy lần lượt theo lớp thức ăn đã ủ, lấy xong phải buộc ngay miệng túi lại hoặc che đậy kín nhằm hạn chế không khí lọt vào.

Cách cho ăn và định mức cho ăn: Mỗi ngày chỉ cho trâu bò ăn thức ăn ủ chua trung bình từ 5kg - 6kg/100kg khối lượng cơ thể trâu, bò/ngày, kết hợp chăn thả, ăn thêm cỏ xanh và rơm khô. Những ngày đầu khi mới cho trâu bò ăn nên cho ăn với lượng thức ăn từ ít tới nhiều và nên trộn với thức ăn thô xanh khác để cho gia súc quen dần với thức ăn. Cần cho uống đủ nư­ớc sạch; cứ 1 kg thức ăn ủ chua có thể thay thế đư­ợc 1,3 - 1,5 kg thức ăn thô xanh khác.