Theo Liên minh HTX tỉnh, đến hết tháng 8 năm 2023, toàn tỉnh có 714 HTX; trong đó, có 415 HTX, hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chiếm 58% tổng số HTX trên địa bàn. Nhiều mô hình HTX nông lâm nghiệp vừa cung cấp dịch vụ, vừa tổ chức nuôi trồng thủy sản, gia súc, gia cầm, sản xuất rau an toàn, trồng và bảo tồn, phát triển cây dược liệu... được thành lập.

Sơ chế măng bát độ tại HTX Dịch vụ tổng hợp Hồng Ca, huyện Trấn Yên.

Thời gian qua, kinh tế tập thể (KTTT) mà nòng cốt là các hợp tác xã (HTX) trên địa bàn tỉnh đã có sự phát triển về chất và lượng. Đặc biệt, các HTX nông nghiệp từng bước trở thành mắt xích quan trọng trong phát triển chuỗi giá trị liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản tại nhiều vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung.

Để khuyến khích phát triển KTTT, tỉnh đã có nhiều chính sách hỗ trợ như: hỗ trợ bồi dưỡng nâng cao nhận thức, hỗ trợ nguồn nhân lực có trình độ về làm việc tại HTX; hỗ trợ ứng dụng khoa học, kỹ thuật và đổi mới công nghệ; hỗ trợ xúc tiến thương mại; hỗ trợ thành lập mới HTX, tổ hợp tác; hỗ trợ vốn, quỹ... 

Những chính sách này thực sự là đòn bẩy để KTTT với nòng cốt là HTX phát triển, khẳng định được vai trò, vị trí trong phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh. 

Các HTX đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất và chế biến; thực hiện nhiều dịch vụ đáp ứng nhu cầu của thành viên và nhân dân như: cung cấp giống cây trồng, vật nuôi, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, bao tiêu một phần sản phẩm đầu ra cho nông dân, các dịch vụ sau thu hoạch, chế biến. 

Điển hình như: HTX Quế hồi Việt Nam, huyện Trấn Yên; HTX Thái Sơn, huyện Lục Yên; HTX Dịch vụ tổng hợp Thiên An, huyện Yên Bình; HTX Nông nghiệp hữu cơ Mù Cang Chải, huyện Mù Cang Chải… 

Đặc biệt, liên kết sản xuất, hỗ trợ người nông dân trong xây dựng chuỗi giá trị nông sản cũng được nhiều HTX chọn là khâu đột phá trong chiến lược phát triển. Cùng "bắt tay” với nông dân, doanh nghiệp và các HTX khác trên địa bàn đang là giải pháp để các HTX như: HTX Dịch vụ Tổng hợp Kiên Thành, HTX Dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận, HTX 6/12 Đào Thịnh, HTX Vạn Hoa, HTX dịch vụ nông lâm nghiệp tổng hợp Công Tâm ngày càng phát triển. 

Tham gia vào HTX trên, các thành viên được HTX tổ chức hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hoạch, tổ chức thu mua nguyên liệu, sản xuất, sơ chế theo tiêu chuẩn và đơn đặt hàng của doanh nghiệp. Đồng thời, để chủ động nguồn nguyên liệu đảm bảo chất lượng, các HTX đã cam kết hỗ trợ các dịch vụ đầu vào và bao tiêu sản phẩm cho người dân nhằm ổn định sản xuất. 

Ông Hà Văn Lân - Giám đốc HTX Dịch vụ tổng hợp Hồng Ca, huyện Trấn cho biết: "HTX thành lập tháng 8/2017 và bước đầu gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, năm 2018 đánh dấu bước ngoặt cho HTX khi đơn vị mở rộng sản xuất, kinh doanh và ký hợp đồng với Công ty cổ phần Yên Thành, huyện Trấn Yên sơ chế măng tre Bát độ, vận hành chưng cất tinh dầu quế đảm bảo hiệu quả, tăng doanh thu cho HTX. Hiện, toàn bộ sản phẩm măng sau khi được chế biến  được doanh nghiệp thu mua và xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và Đài Loan. Tính riêng năm 2022, doanh thu của HTX đạt trên 20 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước trên 400 triệu đồng; đồng thời, tạo việc làm thường xuyên cho 15 lao động, 30 lao động thời vụ với mức thu nhập bình quân 5 triệu đồng/người/tháng, bao tiêu sản phẩm măng tre Bát độ, cành lá quế cho hàng nghìn hộ dân xã Hồng Ca và các xã lân cận”.

Bên cạnh những kết quả đạt được thì tỷ lệ các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp hoạt động kém hiệu quả còn cao (khoảng trên 40% số HTX trong lĩnh vực). Số lượng các HTX nông nghiệp ngày một tăng lên nhưng quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, chất lượng hoạt động chưa bền vững. 

Số HTX xây dựng được thương hiệu sản phẩm chưa nhiều, giá trị xuất khẩu và cạnh tranh trên thị trường còn hạn chế; tiềm lực của HTX nông nghiệp yếu, còn phụ thuộc nhiều vào Nhà nước. Trình độ đội ngũ cán bộ quản lý HTX tuy đã được nâng lên nhưng chưa đồng đều, chưa đáp ứng được yêu cầu trong phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ hội nhập kinh tế nên việc tổ chức quản lý sản xuất, kinh doanh gặp không ít khó khăn, không tiếp cận được các chính sách hỗ trợ, khuyến khích của Nhà nước.

Trước thực trạng trên, để  HTX nông nghiệp phát triển trong thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh tiếp tục thực hiện việc lồng ghép thực hiện các chương trình, dự án nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, mở rộng liên kết hợp tác, nhất là HTX sản xuất các sản phẩm nông nghiệp có lợi thế cạnh tranh, có giá trị kinh tế cao đã góp phần nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống cho thành viên và người lao động. 

Ông Đỗ Nhân Đạo - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: để thúc đẩy các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp phát triển, trong thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh tiếp tục ẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động phát triển thành viên trong các HTX, tổ hợp tác tăng quy mô, nguồn lực kinh tế; mở rộng các hoạt động liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp, HTX để phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị các sản phẩm chủ lực của tỉnh, tìm kiếm đầu ra cho các sản phẩm; xây dựng và nhân rộng các mô hình mới, cách làm hay trong khu vực KTTT.

Phát triển song song với chương trình xây dựng nông thôn mới; chương trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp đặc biệt quan tâm phát triển các HTX gắn với chuỗi giá trị trong nông nghiệp; xây dựng các HTX nông nghiệp chuyên sâu gắn với các vùng sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn; các HTX chú trọng ứng dụng khoa học, công nghệ cao gắn với sản phẩm OCOP của tỉnh để thúc đẩy giá trị gia tăng ở khu vực nông nghiệp.